Brainless
-
1 min
Nỗi lo về “cognitive outsourcing” — khi con người ngày càng phụ thuộc vào AI và thuật toán mạng xã hội trong cuộc sống và công việc, hình thành lối tư duy thụ động:
- Bias decision forming: thói quen lệ thuộc đổi từ “Tra Google” sang “Hỏi AI GPT”, rút đi bước phản hồi nhận thức (reflection), khiến bộ não trở nên lười và không còn khả năng tư duy sâu, tư duy phản biện
- Selection Actions: bị đóng khung trong các pattern lựa chọn mà AI tổng hợp đề xuất. Tình huống này tương đương Seletion Bias trong Data science, khi mẫu thu thập nhỏ không phản ánh đúng không gian mẫu thực tế (population) đầy đủ đặc tính về lượng và chất hơn.
- Evaluating Values: những trải nghiệm đánh giá “vô cảm”, khi tin vào những đề xuất của thuật toán AI, vào những số lượng vote/like/mắt xem, những cảm nhận về giá trị của thông tin được tiếp nhận bị thiên kiến và sai lệch theo đám đông.
Nếu không có “vòng phản hồi nhận thức” (reflective feedback loop), thế hệ GenAI có thể biết nhiều và nhanh hơn nhưng tư duy ít hơn và không nắm được bản chất và độ chính xác thấp.
Coi AI là cộng sự, ta có thể khai thác tiềm năng gần như vô hạn:
- Đối đáp phản biện sâu hơn thay vì chỉ tiếp nhận thông tin. Hãy thử dùng phương pháp 5 Whys
- Tạo cơ chế “co-think” (AI + human collaboration). Ví dụ sử dụng các AI Agents với cơ chế/quy tắc đã được ta chủ động định sẵn.
- Thúc đẩy sự tự phản chiếu (reflection) trong hành vi ra quyết định. Luôn dùng quy tắc “double check”, dùng một AI khác để xác thực tính đúng đắn.